Zapis zwykły i zapis windykacyjny

Co to jest zapis zwykły w testamencie?

Jak wspominano rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci może nastąpić tylko w testamencie. Testator może rozdysponować całością swojego majątku lub tylko jego częścią, a może też zdecydować o poszczególnych składnikach majątku, które mają trafić do konkretnych osób poprzez tzw. zapis zwykły lub zapis windykacyjny.  Spadkodawca ma prawo zobowiązać spadkobiercę testamentowego lub ustawowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz określonej osoby tzw. zapisobiercy jest to tzw. zapis zwykły. Należy pamiętać, że zapis zwykły może być zawarty tylko w testamencie (nie musi być on w formie notarialnej). Co ważne, przedmiotem zapisu mogą być przedmioty, ale też prawa majątkowe, czyli np. pieniądze, komputer, czy prawo własności i nie ma tu w zasadzie żadnych ograniczeń.

Zapisobiercą nie może być:

• osoba fizyczna, która nie dożyła śmierci spadkodawcy lub została uznana za niegodną,
• osoba prawna, która nie istnieje w chwili śmierci spadkodawcy.

Co ważne, zapisobiercą może być poczęte, lecz nienarodzone dziecko (tzw. nasciturus), jeśli urodzi się żywe.

W sytuacji, gdy osoba, która ma być zapisobiercą nie może lub nie chce nim być, obciążony zapisem jest z niego zwolniony- nie jest to prawo dziedziczne i nie można go przenosić czy sprzedawać.  Zobowiązany do wykonania zapisu obciążony jest nim od chwili otwarcia spadku, jednak spadkodawca może w testamencie określić termin wymagalności zapisu, jeśli nie ma takiego terminu to zapisobiorca może niezwłocznie po ogłoszeniu testamentu domagać się jego spełnienia.

Co ważne, zapis windykacyjny jest na dwojaki sposób ograniczony:

• może być zapisany jedynie w testamencie, który jest w formie aktu notarialnego,
• przedmiotem zapisu windykacyjnego mogą być tylko: rzeczy oznaczone co do tożsamości, zbywalne prawa majątkowe, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne, ustanowienie na rzecz zapisobiorcy użytkowania lub służebności,
• zapis windykacyjny nie może być zapisany z zastrzeżeniem warunku lub terminu- takie zapisy uważa się za nieważne.

Zapis windykacyjny a zachowek

Zachowek to część spadku, która należy się wskazanym w przepisach osobom najbliższym spadkodawcy, jeśli nie otrzymały one odpowiedniego udziału w spadku w drodze dziedziczenia.
Jeżeli uprawniony do zachowku nie może otrzymać go od spadkobiercy, to może żądać odpowiedniej sumy pieniężnej od osoby, na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny – ale tylko w granicach jej wzbogacenia w następstwie zapisu windykacyjnego. Jeśli zapisobierca windykacyjny sam jest uprawniony do zachowku, to ponosi odpowiedzialność względem innych uprawnionych do zachowku tylko do wysokości nadwyżki przekraczającej jego własny zachowek. Jeżeli zapisy windykacyjne zostały uczynione na rzecz kilku osób, to ich odpowiedzialność względem uprawnionego do zachowku jest solidarna

Zapis windykacyjny w testamencie

Zapis windykacyjny może zostać dokonany jedynie w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego. Zadaniem notariusza jest czuwanie, by zapis windykacyjny został sporządzony prawidłowo i by nie było wątpliwości co do tego, jaki był zamiar spadkodawcy.
Zapis windykacyjny jest bezskuteczny, jeśli w chwili otwarcia testamentu (czyli w chwili śmierci spadkodawcy) przedmiot zapisu nie należał do spadkodawcy bądź spadkodawca był zobowiązany do jego zbycia. Zapis windykacyjny nie może zostać dokonany z zastrzeżeniem warunku ani terminu.

Zapis windykacyjny a dziedziczenie ustawowe

Zazwyczaj w treści testamentu zostają wskazani spadkobiercy. Może jednak zdarzyć się tak, że spadkodawca nie wyznaczy żadnego spadkobiercy, a jedynie zapisobierców windykacyjnych. Uznaje się, że taki testament jest ważny – zapisobierca windykacyjny uzyskuje przedmiot zapisu, natomiast dziedziczenie następuje w drodze ustawowej – a więc pozostały majątek spadkodawcy przypada osobom, które zgodnie z przepisami należą do kręgu spadkobierców zmarłego.