Co to jest zachowek?
Zachowek to uprawnienie, które ma za zadanie ochronę najbliższych krewnych spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z mocy prawa, czyli dziedziczyliby ustawowo, są to zstępni (każdy potomek spadkodawcy tj. dzieci, wnuki itp.), małżonek oraz rodzice. Z zachowku mogą więc skorzystać np. osoby, których krewny zapisał w testamencie cały spadek na rzecz osoby obcej (przyjaciela, konkubenta itp.). Zatem te osoby mogą żądać od osoby powołanej zamiast nich do spadku zapłaty kwoty pieniężnej i jest to pewnego rodzaju substytut spadku, który należałby się im w przypadku dziedziczenia ustawowego (czyli bez sporządzonego testamentu). Trzeba mieć też na uwadze, iż w sytuacji, gdy spadkodawca w chwili śmierci posiadał rodziców, małżonka i dzieci to roszczenie o zachowek mają tylko ci krewni, którzy dziedziczyliby w pierwszej kolejności, czyli w takiej sytuacji - tylko dzieci i małżonek. Dopiero w sytuacji, gdyby spadkodawca nie miał dzieci, czy małżonka, wtedy o zachowek mogą wystąpić jego rodzice.
Zachowek a dziedziczenie bez testamentu
Czasami miejsce ma sytuacja, w której mimo dziedziczenia ustawowego spadkobiercy rzeczywiście nie otrzymują nic ze spadku, gdyż np. cały spadek został przed śmiercią spadkodawcy darowany jednej lub kilku osobom. Co robić w takiej sytuacji? Warto wiedzieć, że zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ochronę prawną, którą daje zachowek można przełożyć też na określone przypadki przy dziedziczeniu ustawowym. Sprawy te nie są jednak łatwe i z tego powodu warto skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika - adwokata. Zasada zawarta w kodeksie cywilnym stanowi, iż osobom uprawnionym do zachowku należy się on w wysokości połowy udziału spadkowego, który by im przypadł w przypadku dziedziczenia ustawowego. Jeżeli jednak uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli nie ma ukończonych 18-stu lat to wysokość zachowku wynosi dwie trzecie tego udziału. Przy czym, stan niezdolności do pracy oraz małoletniość ustala się według chwili otwarcia spadku (chwili śmierci spadkodawcy).
Dobry adwokat
od zachowku
Poznań
Aby prawidłowo wyliczyć wysokość należnego zachowku należy dokonać kilku kroków: po pierwsze trzeba obliczyć udział uprawnionego w spadku, tak jakby dziedziczył zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, następnie trzeba ustalić wysokość substratu zachowku i sprawdzić, czy uprawnionym do zachowku jest małoletni lub niezdolny do pracy (wtedy wysokość zachowku jest większa), a na końcu zestawić ze sobą wszystkie wartości.
Pozew o zapłatę zachowku
Pozew o zapłatę zachowku musi spełniać wszystkie wymogi stawiane pozwom i pismom procesowym. W uzasadnieniu trzeba powołać dowody, które potwierdzają zasadność pozwu. W tym konkretnym przypadku takimi dowodami będzie np. postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, notarialne poświadczenie dziedziczenia, akt zgonu spadkodawcy, testament (jeśli jest), akty stanu cywilnego wykazującego pokrewieństwo ze spadkodawcą, przesłuchanie świadków itp. Jako że wyliczenie należnego zachowku nie należy do najłatwiejszych rzeczy, napisanie pozwu o zachowek lepiej powierzyć profesjonalnemu prawnikowi - adwokatowi. Wyeliminowanie braków formalnych też z pewnością wpłynie na szybkość postępowania.
Trzeba pamiętać, że zachowek nie przysługuje osobom, które zostały przez spadkodawcę skutecznie wydziedziczone - czyli w testamencie i tylko na podstawie przesłanek wskazanych w kodeksie cywilnym.
Czy sporządzenie testamentu chroni przed koniecznością płacenia zachowku?
Niestety nie, jeśli spadkodawca sporządzi testament na wypadek swojej śmierci, przepisując wszystko np. tylko swojej żonie lub dokona darowizny za życia na rzecz tylko jednego ze spadkobierców, która w zasadzie wyczerpie jego cały majątek to i tak, osoba dziedzicząca na podstawie testamentu lub obdarowana będzie musiała zapłacić zachowek krewnym, którym on przysługuje na podstawie przepisów.
Zachowek po rodzicach
Zachowek przysługuje zstępnym (dzieciom, wnukom itp.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, o ile byliby w danym przypadku powołani do spadku z ustawy. W sytuacji, gdy spadkodawca miał dzieci, właściwie zawsze będą one powołane do spadku z ustawy – z wyjątkiem sytuacji, gdy zostałyby wydziedziczone bądź uznane za niegodne dziedziczenia.
To, jaka kwota zachowku należy się dzieciom, zależy m.in. od tego, czy w chwili śmierci spadkodawca miał małżonka – ponieważ w takiej sytuacji oprócz dzieci do dziedziczenia z ustawy powołany jest właśnie małżonek. Ponadto, jeśli któreś z dzieci spadkodawcy w momencie śmierci spadkodawcy już nie żyje, to przypadający mu udział spadkowy przechodzi dalej – na jego dzieci, czyli na wnuki spadkodawcy.
Kiedy nie należy się zachowek?
Zachowek nie przysługuje osobom uprawnionym, jeżeli zostały wydziedziczone. Spadkodawca może w testamencie wydziedziczyć tego, kto wbrew jego woli postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, kto dopuścił się względem niego albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci, a także tego, kto uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Ponadto zachowek nie przysługuje osobie uznanej za niegodną dziedziczenia. Spadkobierca może być uznany za niegodnego dziedziczenia jeśli dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy, podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności, bądź też umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu podrobionego lub przerobionego przez inną osobę.
Zachowek – wysokość
Zachowek należy się w wysokości połowy wartości udziału, jaki przypadałby danej osobie w razie dziedziczenia ustawowego. Jednak jeśli uprawnionym do zachowku jest osoba trwale niezdolna do pracy bądź małoletni zstępny spadkodawcy, to przysługuje mu zachowek w wysokości 2/3 tego udziału.
Przy ustalaniu wysokości zachowku należy wziąć pod uwagę wiele czynników, m.in. wartość majątku spadkodawcy w chwili śmierci, wartość dokonanych przez niego darowizn i zapisów windykacyjnych, krąg osób jakie dziedziczyłyby w drodze ustawy czy wysokość przysługujących im udziałów.
Adwokat
dr Agata Koschel-Sturzbecher
Studia prawnicze ukończyła na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na Europejskim Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą w Niemczech. Od 2015 roku, nieprzerwanie, prowadzi praktykę adwokacką. Członkini Wielkopolskiej Izby Adwokackiej.
Wolne chwile poświęca pracy samorządowej - pełni funkcję zastępcy członka Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu oraz członka Komisji ds. wykonywania zawodu ORA. Jest również członkinią Komisji ds. Etyki Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych NRA. Jest przedstawicielką Naczelnej Rady Adwokackiej w Zespole do współpracy przy realizacji zadań związanych z koordynacją systemu uznawania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów regulowanych oraz do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanych w Rzeczypospolitej Polskiej przy Ministerstwie Edukacji i Nauki w Warszawie.
Pełni funkcję arbitra przy Wielkopolskim Sądzie Arbitrażowym oraz jest Mediatorem w Centrum Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Adwokackiej w Poznaniu oraz w Centrum Mediacyjnym przy Naczelnej Radzie Adwokackiej.
Prowadzi sprawy w języku niemieckim i angielskim.
Doświadczony zespół
dr Agata Koschel-Sturzbecher
Adwokat
Alicja Jujeczka
Adwokat
Ewelina Pawlak
Prawnik
Weronika Kozłowska
Prawnik