Co to jest zachowek?
Zachowek to część spadku, która należy się osobom bliskim spadkobiercy –niezależnie od tego, czy zostały powołane do spadku, czy też nie. Instytucja zachowku została wprowadzona przez ustawodawcę z uwagi na zasadę ochrony interesów majątkowych osób najbliższych spadkodawcy przed takim rozporządzeniem majątkiem, które by je krzywdziło. Osoba, której należy się zachowek, a nie otrzymała go w postaci powołania do spadku, zapisu lub darowizny, może żądać od spadkobiercy zapłacenia na jej rzecz kwoty, która zgodnie z przepisami jej przysługuje.
Komu należy się zachowek?
Osobami, którym należy się zachowek, są zstępni spadkodawcy (czyli dzieci, wnuki itd.), jego małżonek, a także rodzice, jeżeli w danym przypadku byliby powołani do dziedziczenia z ustawy. Każdorazowo należy więc ustalić, kto w danym przypadku byłby powołany do dziedziczenia z ustawy – zależy to od sytuacji rodzinnej spadkodawcy.
Zachowek nie przysługuje jednak osobom, które zostały wydziedziczone, a także osobom uznanym za niegodne dziedziczenia. Wydziedziczenia dokonuje spadkodawca, natomiast uznanie spadkobiercy za niegodnego następuje już po śmierci spadkodawcy. Te dwie sytuacje mogą mieć miejsce wyłącznie po spełnieniu określonych przesłanek, uregulowanych w kodeksie cywilnym.
Testament a zachowek
Osoba, która nie została wskazana w testamencie jako spadkobierca, nie dziedziczy po spadkodawcy. Jednak jeśli należy do kręgu osób uprawnionych do zachowku, to należy się jej odpowiednia część udziału spadkowego. W testamencie spadkodawca może pozbawić kogoś uprawnienia do zachowku poprzez wydziedziczenie tej osoby.
Z treści testamentu wynika to, kto i w jakiej części dziedziczy po spadkodawcy. Dla osoby uprawnionej do zachowku jest to istotna informacja, ponieważ dzięki temu wiadomo, od kogo może żądać zapłaty odpowiedniej sumy pieniędzy, jeśli nie uzyska przypadającego jej udziału spadkowego w drodze dziedziczenia.
Ile wynosi zachowek?
Co do zasady osobie uprawnionej do zachowku należy się połowa udziału, który przypadałby jej przy dziedziczeniu ustawowym. Oto przykład: spadkodawca miał żonę i jedno pełnoletnie dziecko, jednak cały spadek zapisał na rzecz kogoś innego. Na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, przy dziedziczeniu ustawowym żona oraz dziecko otrzymaliby po połowie spadku. Z uwagi na to każdemu z nich przysługuje zachowek w wysokości połowy jego udziału – a więc w wysokości wartości 1/4 wartości spadku.
W przypadku gdy osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy albo gdy uprawnionym do zachowku jest zstępny, który ma mniej niż 18 lat, to takiej osobie przysługuje zachowek w wysokości 2/3 wartości jej udziału spadkowego.
Wysokość należnego w danym przypadku zachowku ustala się, biorąc pod uwagę wartość masy spadkowej. Uwzględnia się przy tym nie tylko to, co należy do spadku, ale również bierze się pod uwagę zapisy windykacyjne oraz darowizny dokonane przez spadkobiercę. Zasady ich doliczania zostały uregulowane w przepisach kodeksu cywilnego.
