Menu Zamknij

Dziedziczenie ustawowe

Powołanie do spadku wynika albo z ustawy albo z testamentu. Powołanie do spadku z ustawy to nic innego jak „normalne” dziedziczenie, które wynika z przepisów prawa spadkowego, nie jest potrzebny do niego testament. Dziedziczenie ustawowe ma więc miejsce wtedy, gdy spadkodawca w testamencie nie powołał do całości bądź części spadku, bądź, gdy żadna z osób, które powołał nie chce lub nie może dziedziczyć.

Dziedziczenie ustawowe

Dziedziczenie ustawowe - kolejność

Przepisy prawa cywilnego dają pierwszeństwo dziedziczeniu testamentowemu, gdyż jest to wyrażona wola spadkodawcy. W sytuacji, gdy nie ma testamentu, majątek spadkodawcy będzie dziedziczony wg kolejności ustalonej w kodeksie cywilnym, która przedstawia się następująco:

  • pierwsza grupa spadkobierców ustawowych - dziedziczą dzieci spadkodawcy oraz małżonek, w częściach równych, przy czym część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż ¼ całości spadku,
  • druga grupa spadkobierców ustawowych - dziedziczy małżonek oraz rodzice zmarłego - jeśli spadkodawca nie pozostawił dzieci,
  • trzecia grupa spadkobierców ustawowych - dziedziczą rodzice - jeżeli zmarły nie miał ani dzieci ani małżonka - jeśli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku to udział ten dziedziczy rodzeństwo spadkodawcy- w sytuacji, w której z kolei któreś z rodzeństwa nie dożyło otwarcia spadku, wtedy dziedziczą jego dzieci, czyli siostrzenica/bratanek zmarłego
  • czwarta grupa spadkobierców ustawowych - dziedziczą dziadkowie - jeżeli spadkodawca nie ma dzieci, małżonka, rodziców i rodzeństwa,
  • piąta grupa spadkobierców - dziedziczą dzieci małżonka spadkodawcy (pasierbowie), jednak pod warunkiem, że żadne z jego rodziców nie dożyło otwarcia spadku,
  • szósta grupa spadkobierców - dziedziczy gmina ostatniego miejsca zamieszkania zmarłego - jeśli zmarły nie posiadał dzieci, małżonka oraz innych jego krewnych powołanych do dziedziczenia z mocy ustawy.

Dziedziczenie ustawowe - przykłady

Przykład 1

Pan Krzysztof - spadkodawca miał żonę i trójkę dzieci, a także żyje jeszcze jego matka i siostra, nie pozostawił testamentu. Kto otrzyma spadek po panu Krzysztofie? Jako że małżonek i dzieci są zaliczani do pierwszej grupy spadkobierców to im będzie należał się cały spadek po panu Krzysztofie. Rodzeństwo i rodzice są dopiero w kolejnej- drugiej grupie spadkowej, więc nie będą dziedziczyć po swoim synu/bracie.

Przykład 2

Pani Janina - spadkodawczyni była rozwódką- jej były mąż nadal żyje, miała też córkę, która niestety zmarła przed nią. Córka pani Janiny miała też dwie córki- wnuczki pani Janiny. Kto będzie dziedziczyć i w jakich częściach po pani Janinie? W przypadku, gdyby żyła córka pani Janiny, to ona dziedziczyłaby cały spadek, jednak w przypadku jej śmierci, spadek po ½ trafi do jej dwóch córek. Co do byłego małżonka- nie ma on praw do dziedziczenia po byłej żonie.

Dziedziczenie ustawowe długów

Osoba powołana do dziedziczenia może w ciągu pół roku od kiedy dowiedziała się o tytule swojego powołania złożyć oświadczenie o przyjęciu spadku, odrzuceniu go bądź przyjęciu z dobrodziejstwem inwentarza. Brak oświadczenia w tym terminie jest równoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku dziedziczenia ustawowego, termin ten biegnie od momentu, gdy dowiedzieliśmy się o śmierci spadkodawcy.

Odrzucenie spadku polega na tym, że spadkobierca rezygnuje zarówno z korzyści, jak i z obowiązków wynikających z dziedziczenia. Najczęściej ma to miejsce w sytuacji, gdy długi spadkowe przekraczają wartość majątku spadkodawcy.

Proste przyjęcie spadku polega na przyjęciu zarówno wszystkich praw, jak i wszystkich obowiązków wynikających ze spadku. Wówczas spadkobierca odpowiada za długi spadkowe bez ograniczenia.
Natomiast przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza skutkuje tym, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do ustalonego w wartości inwentarza albo spisie inwentarza stanu czynnego spadku. Wierzyciele zmarłego mogą dochodzić spłaty długów przez jego spadkobiercę tylko do wysokości wartości aktywów spadkowych, jakie uzyskał w drodze dziedziczenia dany spadkobierca.
W przypadku dziedziczenia ustawowego, odpowiedzialność poszczególnych spadkobierców za długi spadkodawcy wynika z tego, kto w danym przypadku dziedziczy – zgodnie ze wskazaną kolejnością dziedziczenia.

Dziedziczenie ustawowe a zachowek

Zachowek to część spadku, która należy się osobom bliskim spadkobiercy, niezależnie od tego, czy powołał je do spadku. Jeśli taka osoba nie otrzymała spadku o wartości odpowiadającej należnemu jej zachowkowi, to może żądać od spadkobiercy zapłaty odpowiedniej kwoty. W przypadku dziedziczenia ustawowego, spadkobiercy są jednocześnie uprawnionymi do zachowku, w związku z czym zazwyczaj w takich przypadkach nie ma potrzeby zapłaty zachowku – zdarzają się jednak wyjątki.

Przy obliczaniu zachowku do spadku dolicza się m.in. darowizny dokonane przez spadkodawcę. Przepisy szczegółowo regulują to, jakie darowizny podlegają zaliczeniu, a jakie nie. Po ich zaliczeniu może okazać się, iż darowizny dokonane przez spadkobiercę obejmują tak dużą część spadku, że osoby uprawnione do zachowku nie otrzymały należnego im zachowku mimo dziedziczenia ustawowego. W takiej sytuacji mogą żądać od osób obdarowanych uzupełnienia zachowku. Ustalenie, czy w danym przypadku przysługuje nam żądanie uzupełnienia zachowku, wymaga szczegółowego przeanalizowania sprawy z uwzględnieniem przepisów prawa spadkowego.

Zapis windykacyjny a dziedziczenie ustawowe

Zapis windykacyjny to zapis (w testamencie), iż dana osoba nabywa prawo własności danego określonego przedmiotu należącego wcześniej do spadkodawcy już w chwili jego śmierci. Przedmiot takiego zapisu jest wyłączony z mas spadkowej, pod warunkiem jednak, iż zapisobiorca nie chce lub nie może pełnić tej roli. Zapis windykacyjny można także odrzucić. Co istotne, zapisobiercy windykacyjni mają prawo do złożenia wniosku o stwierdzenie nabycia spadku po zmarłym. Przeważnie razem z tym wnioskiem, kieruje także wniosek o stwierdzenie nabycia zapisu windykacyjnego.

Dziedziczenie ustawowe a testament

Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego każdy może rozporządzić swoim majątkiem na wypadek śmierci poprzez spisanie testamentu. W takim wypadku, zapisy tego testamentu mają pierwszeństwo przed przepisami dotyczącymi dziedziczenia ustawowego. Można zatem stwierdzić, iż testament wyłącza dziedziczenie ustawowe. Jedynie w przypadku, gdy w testamencie spadkodawca powołał do spadku osoby, które nie chcą lub nie mogą dziedziczyć, wtedy dojdzie do skutku dziedziczenie ustawowe. Nadto, bardzo istotne jest to, że obowiązywać prawnie będzie tylko ważny testament. W przypadku jego nieważności, dziedziczenie odbędzie się na podstawie dziedziczenia ustawowego.

Dobry Adwokat
prawa spadkowego
Poznań

Jak widać, ustalić kto dziedziczy po zmarłym krewnym nie jest aż tak łatwo, zwłaszcza, gdy potencjalni spadkobiercy umierają wcześniej. Dlatego, by ustalić swoją sytuację spadkową warto udać się do adwokata, który wyjaśni, kto dziedziczy - już po śmierci, kto będzie dziedziczył - gdy zainteresowana osoba chce ustalić krąg spadkobierców po sobie, czy warto spisać testament lub czy może wykorzystać inną możliwość, które daje prawo spadkowe.

adwokat Agata Koschel-Sturzbecher

Adwokat
dr Agata Koschel-Sturzbecher

Studia prawnicze ukończyła na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu oraz na Europejskim Uniwersytecie Viadrina we Frankfurcie nad Odrą w Niemczech. Od 2015 roku, nieprzerwanie, prowadzi praktykę adwokacką. Członkini Wielkopolskiej Izby Adwokackiej.

Wolne chwile poświęca pracy samorządowej - pełni funkcję zastępcy członka Okręgowej Rady Adwokackiej w Poznaniu oraz członka Komisji ds. wykonywania zawodu ORA. Jest również członkinią Komisji ds. Etyki Naczelnej Rady Adwokackiej oraz Instytutu Legislacji i Prac Parlamentarnych NRA. Jest przedstawicielką Naczelnej Rady Adwokackiej w Zespole do współpracy przy realizacji zadań związanych z koordynacją systemu uznawania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów regulowanych oraz do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanych w Rzeczypospolitej Polskiej przy Ministerstwie Edukacji i Nauki w Warszawie.

Pełni funkcję  arbitra przy Wielkopolskim Sądzie Arbitrażowym oraz jest Mediatorem w Centrum Mediacji przy Wielkopolskiej Izbie Adwokackiej w Poznaniu oraz w Centrum Mediacyjnym przy Naczelnej Radzie Adwokackiej.

Prowadzi sprawy w  języku niemieckim i angielskim.

Doświadczony zespół

Agata Koschel - Sturzbecher - adwokat zachowek Poznań
Alicja Jujeczka - adwokat zachowek Poznań
Ewelina Pawlak - adwokat zachowek Poznań
Weronika Kozłowska - adwokat zachowek Poznań

dr Agata Koschel-Sturzbecher
Adwokat

Alicja Jujeczka
Adwokat

Ewelina Pawlak
Prawnik

Weronika Kozłowska
Prawnik