Formy testamentu

Jest to „zwykły” testament pisemny napisany przez spadkodawcę, przy czym musi to być dokument odręczny - nie można go np. napisać na komputerze i jedynie podpisać, niedopuszczalne byłoby też, gdyby ktoś inny odręcznie napisał testament, a spadkodawca by go podpisał. Testament musi zawierać też datę i podpis spadkodawcy. Nie jest ważny materiał na jakim testament taki zostanie sporządzony- może to być np. kartka wyrwana z zeszytu- kluczowe jest tutaj odręczne pismo, podpis i data.

Jest to dość częsty rodzaj testamentu stosowany przez spadkodawców, gdyż jego sporządzenie jest w zasadzie bezpłatne i dość łatwe. Jednak trzeba pamiętać, że jego nieumiejętne sporządzenie może skutkować jego nieważnością, a wtedy ostatnia wola testatora nie zostanie wypełniona zgodnie z jego treścią. Dlatego warto przed sporządzeniem takiego dokumentu udać się do doświadczonego adwokata, by skonsultować z nim wszelkie wątpliwości dotyczące tej kwestii i mieć pewność, że wszystkie zapisy testamentowe będą ważne po śmierci.

Jest to testament sporządzony przez notariusza w formie aktu notarialnego. Spadkodawca poniekąd dyktuje w obecności notariusza swoją ostatnią wolę w kancelarii notarialnej (wyjątkowo np. w przypadku choroby- może być poza lokalem, wtedy notariusz może przyjechać do mieszkania osoby chcącej złożyć testament). Notariusz musi potwierdzić tożsamość testatora i sprawdzić, czy ma on zdolność testowania- zdolność do rozporządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci- czy jego świadomość nie jest ograniczona, czy nie jest ubezwłasnowolniony itp. Ten rodzaj testamentu zdecydowanie trudniej podważyć niż testament napisany odręcznie. Notariusz jako przedstawiciel zawodu zaufania publicznego, a także prawnik, niejako gwarantuje, iż spisany notarialnie testament będzie ważny i zgodny z prawem.

Sporządza się go w obecności urzędnika i dwóch świadków, przy czym przepisy dokładnie konkretyzują jaki urzędnik może być obecny przy sporządzaniu takiego testamentu- wójt, burmistrz, prezydent miasta, starosta, marszałek województwa, sekretarz stanu albo gminy lub kierownik urzędu stanu cywilnego. Testament sporządzony przed innym urzędnikiem będzie nieważny (także jeśli chodzi o zastępców wymienionych urzędników). Ustne oświadczenie spadkodawcy spisywane jest w protokole, który opatrzony jest datą, a następnie jest odczytywany spadkodawcy w obecności świadków. Protokół taki podpisuje spadkodawca oraz osoba wobec której wola została oświadczona (urzędnik) oraz świadkowie. Co ważne, osoby głuche lub nieme nie mogą sporządzić testamentu w takiej formie.

Taka forma sporządzenia testamentu często wykorzystywana jest przez rodziny, gdy przyszły spadkodawca jest ciężko chory.

Jest to testament sporządzany w obecności co najmniej trzech świadków. Sporządzenie testamentu w tej formie dopuszczalne jest jedynie wtedy, gdy istnieje obawa szybkiej śmierci osoby chcącej rozporządzić swoim majątek lub jeżeli sporządzenie testamentu w formie zwykłej jest szczególnie utrudnione.  Aby taki testament był ważny muszą być spisane jego postanowienia przed upływem roku od jego sporządzenia przez świadka lub osobę trzecią wraz z podaniem miejsca i daty sporządzenia testamentu ustnego i miejsca i daty sporządzenia, a pismo to muszą podpisać spadkodawca i co najmniej dwaj świadkowie. Inną formą potwierdzenia takiego testamentu jest złożenie zgodnego potwierdzenia przez wszystkich obecnych świadków przed sądem w ciągu pół roku od otwarcia spadku (śmierci osoby, która sporządziła testament).

Aby testament ustny był ważny, każdy świadek przy jego składaniu musi mieć pełną zdolność do czynności prawnych- musi być pełnoletni i nieubezwłasnowolniony, nie może być głuchoniemy i musi umieć pisać i czytać. Co bardzo ważne, świadkiem przy sporządzeniu ustnego testamentu nie może być skutecznie osoba, dla której na mocy tego testamentu ma być przyznana jakakolwiek korzyść, jak także nie może być małżonek spadkodawcy, jego krewni i powinowaci I i II-go stopnia, a także osoby pozostające w stosunku przysposobienia. Jest to często kwestia, o której zapominają krewni zmarłego, a może zaważyć na ważności testamentu.

Co ważne, testament ustny traci moc po upływie 6 miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały niedopełnienie zachowania formy testamentu zwykłego. Bieg tego okresu zawiesza się na okres, w którym spadkodawca nie ma możliwości sporządzenia testamentu zwykłego.

Może być sporządzony w sytuacji, gdy spadkodawca jest w podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Taki testament składa się przed dowódcą statku lub jego zastępcą, który jest spisany wraz z podaniem daty. Testament podróżny jest później odczytany w obecności świadków, a następnie podpisany przez spadkodawcę, świadków oraz dowódcę statku lub jego zastępcę. Jak widać jest to bardzo szczególny przypadek sporządzenia testamentu.

To rodzaj szczególnego testamentu, który sporządza się na zasadach ściśle określonych w rozporządzeniu Ministra Obrony Narodowej w sprawach testamentów wojskowych. Ten rodzaj testamentu może być sporządzony jedynie przez żołnierzy Sił Zbrojnych pełniących czynną służbę wojskową, pracownicy cywilni zatrudnieni w Siłach Zbrojnych oraz osoby cywilne, które towarzyszą Siłom Zbrojnym. Rozporządzenie reguluje cztery podrodzaje testamentów tego typu:

1. testament urzędowy, sporządzany przez sędziego wojskowego, który odnotowuje go w protokole- nie są wymagani do tego świadkowie,
2. testament prywatny szczególny- wymagana jest obecność dwóch świadków, a od spadkodawcy wymaga się złożenia podpisu,
3. testament wojskowy sporządzany, gdy spadkodawca nie może złożyć podpisu, zamiast niego podpisuje się trzech świadków, których udział jest wymagany, a spadkodawca składa jedynie oświadczenie ustne
4. testament liniowy - testament, który ma zastosowanie jedynie wtedy, gdy spadkodawca obawia się rychłej śmierci na skutek ran lub choroby, wymaga się wtedy obecności dwóch świadków, jednak nie muszą być oni obecni przy składaniu ustnego oświadczenia woli równocześnie, spadkodawca może je złożyć najpierw wobec jednego świadka, a później wobec drugiego.