Dział spadku i zniesienie współwłasności

Kiedy przeprowadza się dział spadku?

Aby określić, które z przedmiotów wchodzących w masę spadkową staną się własnością konkretnego spadkodawcy należy przeprowadzić tzw. dział spadku. Czyli przed działem spadku cały majątek spadkowy stanowi jedną całość, a dopiero przez dział spadku można wyodrębnić jego poszczególne składniki, które przyznaje się poszczególnym spadkobiercom. Przepisy nie nakładają na spadkobierców konieczności przeprowadzenia działu spadku, czyli w praktyce- w sytuacji, gdy jest tylko jeden spadkobierca albo gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do spadku, nie ma konieczności przeprowadzania działu spadku, gdyż spadek będzie przysługiwał tylko jednej osobie bądź spadkobiercy dokonają tego podziału we własnym zakresie.

Należy przy tym zaznaczyć, że działu spadku nie można dokonać bez postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub bez notarialnego poświadczenia dziedziczenia- konieczne jest powołanie się na jeden z tych dokumentów we wniosku o dział spadku. Zaznaczyć trzeba też, że w dziale spadku podziałowi ulegają tylko aktywa spadkowe, co oznacza, że nie dzieli się długów.

Sprawa o dział spadku i zniesienie współwłasności

W postępowaniu o dział spadku sąd ustala przede wszystkim skład majątku spadkowego, czyli co konkretnie się na niego składa, a także wartość tego majątku. Następnie określa się jakie udziały uzyskają poszczególni spadkobiercy, w tym też sąd wskazuje wysokość wzajemnych dopłat i spłat, znosząc tym samym współwłasność. Jeśli uczestnicy są zgodni co do wartości dzielonego przedmiotu to ta wartość jest wiążąca dla sądu. Jednak gdy powstaje jakiekolwiek rozbieżności w tej kwestii, sąd przeważnie na podstawie opinii biegłego ustali wartość spornych przedmiotów.

Sąd może podzielić majątek spadkowy w sposób fizyczny (jeśli jest to możliwe ze względu na specyfikę rzeczy) np. poprzez wydzielenie z jednej nieruchomości dwóch mieszkań, może przyznać przedmiot w całości jednemu lub kilku spadkobiercom zasądzając spłatę na rzecz pozostałych spadkobierców. Sąd może też dokonać podziału cywilnego rzeczy wchodzących w skład spadku- polega to na sprzedaży rzeczy i podzieleniu sumy ze sprzedaży między spadkobierców w stosunku do wielkości ich udziałów w spadku.

Zgodnie z przepisami, sądowy dział spadku powinien obejmować cały spadek, a jedynie z ważnych powodów można ograniczyć się tylko do części spadku.

Kiedy dział spadku a kiedy zniesienie współwłasności?

Choć dział spadku i zniesienie współwłasności są instytucjami zbliżonymi do siebie, to należy mieć na uwadze, że stosuje się je w innych sytuacjach. Ponadto, w orzecznictwie podkreśla się, że spadkobiercy nie mają swobody wyboru pomiędzy nimi. Warto zatem wiedzieć, że jeśli współwłasność rzeczy wynika z dziedziczenia, to w takim przypadku właściwą instytucją będzie dział spadku. Z kolei gdy współwłasność rzeczy nie wynika z dziedziczenia (a np. ze wspólnego nabycia nieruchomości), należy przeprowadzić postępowanie o zniesienie współwłasności. 

Jak napisać wniosek o zgodny dział spadku?

Sądem właściwym w sprawie o dział spadku będzie sąd rejonowy ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy i to do niego należy kierować wyżej wymieniony wniosek. Jeśli spadkobiercy są zgodni co do działu spadku, opłata sądowa od wniosku wyniesie 300 zł. Dowód jej uiszczenia powinien zostać załączony do pisma. Ponadto, do wniosku należy również załączyć zgodny projekt działu spadku, który powinien zostać podpisany przez wszystkich uprawnionych. W treści uzasadnienia należy omówić okoliczności spadkobrania, w szczególności wskazać datę i miejsce śmierci a także ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy oraz omówić kto spadek przyjął, a kto odrzucił i w konsekwencji kto wchodzi w krąg uprawnionych do majątku wchodzącego w skład spadku osób. Warto pamiętać, że poza wnioskiem dla sądu, należy przedłożyć również egzemplarze dla wszystkich uczestników postępowania.